Kinh tế chia sẻ tác động như thế nào đến thị trường lao động?

1. Tác động tích cực

Tạo việc làm linh hoạt

Tăng cơ hội việc làm: Các nền tảng kinh tế chia sẻ, như Grab, Uber, hay Bản đồ nhà ở, mở ra cơ hội cho nhiều người tham gia vào thị trường lao động mà không cần các yêu cầu cao về bằng cấp hoặc kinh nghiệm.

Thời gian linh hoạt: Người lao động có thể tự quyết định thời gian làm việc, không bị ràng buộc bởi lịch làm việc cố định, phù hợp với nhu cầu cá nhân, những công việc trong kinh tế chia sẻ thường là bán thời gian, cho phép người lao động kiếm thêm thu nhập mà không cần từ bỏ công việc chính. 

Người lao động có thể điều chỉnh thời gian làm việc dựa trên nhu cầu tài chính, sức khỏe, hoặc trách nhiệm gia đình, và cho phép làm việc theo khung thời gian ngắn hơn.

Tăng thu nhập cho cá nhân

Người lao động có thể tận dụng tài sản nhàn rỗi (xe hơi, nhà cửa) hoặc kỹ năng của mình để kiếm thêm thu nhập. Điều này đặc biệt có ý nghĩa đối với các nhóm lao động ngoài khu vực chính thức.

Thúc đẩy khởi nghiệp cá nhân

Nhiều cá nhân trở thành “doanh nhân nhỏ lẻ” khi cung cấp dịch vụ trên các nền tảng chia sẻ mà không cần vốn đầu tư lớn, biến tài sản hoặc kỹ năng không sử dụng thành nguồn thu nhập.

Các nền tảng cung cấp sẵn tệp khách hàng tiềm năng và công cụ marketing, giúp cá nhân dễ dàng quảng bá dịch vụ hoặc sản phẩm của mình

Cá nhân có thể khởi nghiệp mà không cần cam kết toàn thời gian, thử nghiệm ý tưởng kinh doanh trong môi trường thực tế.

Ví dụ: Một đầu bếp tại gia có thể cung cấp dịch vụ ăn uống trên các nền tảng chia sẻ mà không cần đầu tư vào nhà hàng

Các nền tảng kinh tế chia sẻ cung cấp hệ thống quản lý đơn giản, giúp cá nhân tập trung vào phát triển dịch vụ mà không cần lo về công nghệ phức tạp.

Ví dụ: Một người sáng tạo nội dung có thể bán các khóa học online thông qua Udemy hoặc Teachable mà không cần tự xây dựng website.

Tạo môi trường lao động đa dạng

Các lĩnh vực lao động mới (chuyên gia tự do, người chia sẻ kỹ năng) được thúc đẩy nhờ sự phát triển của các nền tảng kinh tế chia sẻ.

Tạo ra một môi trường lao động đa dạng bằng cách mở rộng các loại hình công việc và thu hút nhiều nhóm người lao động khác nhau. Điều này được thực hiện thông qua việc phá bỏ rào cản truyền thống trong thị trường lao động, cho phép bất kỳ ai, bất kể trình độ học vấn, kỹ năng hay địa điểm, đều có thể tham gia và đóng góp vào nền kinh tế.

2. Tác động tiêu cực

Thiếu bảo vệ quyền lợi lao động

Không có hợp đồng lao động chính thức: Nhiều người tham gia kinh tế chia sẻ bị coi là “đối tác” hoặc lao động tự do, không được hưởng các quyền lợi như bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, hay nghỉ phép.

Thu nhập không ổn định: Người lao động chỉ kiếm được thu nhập khi có nhu cầu từ phía người tiêu dùng, dẫn đến thu nhập biến động.

Cạnh tranh gay gắt và giảm giá trị lao động

Cạnh tranh giữa các cá nhân trên nền tảng có thể dẫn đến giảm giá dịch vụ. 

Do tính chất dễ gia nhập và sự phụ thuộc vào các nền tảng trực tuyến, người lao động thường đối mặt với áp lực cạnh tranh lớn, từ đó ảnh hưởng đến mức thu nhập và giá trị công việc.

Kinh tế chia sẻ cho phép bất kỳ ai có tài sản hoặc kỹ năng đều có thể tham gia mà không cần đầu tư lớn hoặc bằng cấp cao. Điều này dẫn đến việc số lượng người lao động tăng nhanh chóng.

Khi nhiều người tham gia cung cấp dịch vụ tương tự, giá cả thường giảm xuống dưới mức hợp lý để thu hút khách hàng

Ví dụ, người làm tự do trên Fiverr phải hạ giá thấp để cạnh tranh, ảnh hưởng đến giá trị thực của lao động

Mất việc trong các ngành truyền thống

Kinh tế chia sẻ khuyến khích việc thuê hoặc chia sẻ tài sản, thay vì sở hữu lâu dài. Các dịch vụ thường có giá thấp hơn so với các doanh nghiệp vì tận dụng tài nguyên nhàn rỗi, giảm chi phí trung gian và tận dụng công nghệ để cải thiện hiệu quả hoạt động. Điều này làm giảm nhu cầu sử dụng các sản phẩm hoặc dịch vụ từ các doanh nghiệp truyền thống

Ví dụ: Các nền tảng giao đồ ăn như GrabFood hay ShopeeFood giảm sự phụ thuộc vào các nhà hàng truyền thống có dịch vụ giao hàng riêng.

Thiếu tính bền vững cho sự nghiệp

Sự thiếu ổn định, quyền lợi lao động không được đảm bảo và hạn chế cơ hội phát triển dài hạn, với lý do công việc thường mang tính tạm thời, không có lộ trình phát triển dài hạn, thu nhập của người lao động trong kinh tế chia sẻ phụ thuộc vào số lượng công việc nhận được, nên thường không đảm bảo mức sống ổn định và khiến nhiều người gặp khó khăn trong xây dựng sự nghiệp bền vững.

3. Tác động xã hội và dài hạn

Thay đổi cấu trúc lao động: Kinh tế chia sẻ thúc đẩy sự chuyển đổi từ lao động toàn thời gian sang lao động tự do và bán thời gian, dẫn đến thay đổi cách thức tổ chức và quản lý lao động.

Gia tăng bất bình đẳng: Một số người tận dụng kinh tế chia sẻ để gia tăng thu nhập đáng kể, trong khi những người khác bị tụt lại do thiếu tài nguyên hoặc kỹ năng cạnh tranh.